پروفسور محمدرضا شجریان خواننده، آهنگساز و استاد موسیقی کلاسیک ایرانی بود. در 2 شهریور 1340 در مشهد به دنیا آمد. سفر موسیقایی شجریان از سنین پایین زمانی آغاز شد که او با راهنمایی پدرش احمد شجریان که او نیز از نوازندگان صاحب نام بود، به فراگیری سبک آواز سنتی ایرانی معروف به «ردیف» پرداخت. وی بعدها نزد استادان برجسته موسیقی ایرانی از جمله اسماعیل مهرتاش و قمر ملوک وزیری به تحصیل ادامه داد.
استعداد استثنایی و فداکاری شجریان به موسیقی کلاسیک ایرانی باعث شد تا او به عنوان یکی از تاثیرگذارترین چهره های عرصه موسیقی ایران مطرح شود. ویژگیهای آوازی او عمق عاطفی، دقت فنی و درک عمیق از سنتهای شعری و موسیقی ایران بود. شجریان در طول زندگی حرفهای خود، هم آهنگهای سنتی فارسی و هم تصنیفهایی را که خود ساخته بود اجرا میکرد و به دلیل رویکرد نوآورانهاش در تفسیر شعر کلاسیک فارسی از طریق موسیقی، تحسین گستردهای را به دست آورد.
شجریان علاوه بر خدمات قابل توجه خود به عنوان یک مجری، یک مربی و مربی فداکار نیز بود. او در چندین موسسه معتبر از جمله گروه هنرهای زیبای دانشگاه تهران و هنرستان ملی تدریس کرد. تلاشهای آموزشی او نقش مهمی در حفظ و ارتقای میراث غنی موسیقی کلاسیک ایرانی ایفا کرد و الهام بخش بسیاری از موسیقیدانان مشتاق شد تا در این سنت چند صد ساله تحقیق کنند.
نفوذ شجریان از قلمرو موسیقی فراتر رفت و او به چهره ای نمادین در عرصه های فرهنگی و اجتماعی ایران تبدیل شد. تعهد تزلزل ناپذیر او به یکپارچگی هنری و دفاع صریح او برای آزادی بیان، او را به نمادی از انعطاف پذیری و سرپیچی هنری در برابر چالش های سیاسی تبدیل کرد.
شجریان در طول فعالیت درخشان خود، به خاطر کمکهای برجستهاش به موسیقی ایرانی، جوایز و جوایز معتبری مانند مدال موتزارت یونسکو و مدال پیکاسو طلایی یونسکو را دریافت کرد. میراث او همچنان عمیقاً در داخل ایران و در سراسر صحنه جهانی طنین انداز می شود و مسیر موسیقی کلاسیک ایرانی را برای نسل های آینده شکل می دهد.
35 نکته برای یادگیری گام به گام:
- با تاریخ و اهمیت فرهنگی موسیقی کلاسیک ایرانی آشنا شوید.
- به صداهای ضبط شده خوانندگان مشهور فارسی گوش دهید تا درک درستی از سبک های آواز سنتی داشته باشید.
- مبانی شعر فارسی را مطالعه کنید تا از محتوای غزلی که اغلب در موسیقی کلاسیک به چشم می خورد، قدردانی کنید.
- درباره حالتها (دستگاهها) و ملودیها (گوشهها) که اساس موسیقی کلاسیک ایرانی را تشکیل میدهند، آشنا شوید.
- به دنبال معلمان یا مؤسسات معتبری باشید که آموزش تکنیک های آواز فارسی را ارائه می دهند.
- تمرینات صوتی را برای ایجاد کنترل و انعطاف در صدای خود تمرین کنید.
- تزیینات و تزیینات رایج در اجرای آواز فارسی را مطالعه کنید.
- برای آشنایی با ملودی های سنتی، رپرتوار آهنگ های کلاسیک ایرانی را کاوش کنید.
- در اجراهای زنده یا کارگاههایی با حضور خوانندگان چیره دست شرکت کنید تا تکنیکهای آنها را از نزدیک مشاهده کنید.
- خود را در آثار شاعران شاعران نامدار پارسی زبان از جمله حافظ، مولانا و سعدی غرق کنید.
- درباره مضامین معنوی و فلسفی که اغلب در شعر کلاسیک فارسی بیان میشوند، قدردانی کنید.
- الگوهای ریتمیک (ریتم) مورد استفاده در موسیقی کلاسیک ایرانی را برای درک نقش آنها در اجرای آواز مطالعه کنید.
- برای تعمیق دانش نظری خود با متون علمی در زمینه تئوری و زیبایی شناسی موسیقی ایرانی درگیر شوید.
- تمرینات صوتی مختلف را برای گسترش دامنه صوتی و بیان خود آزمایش کنید.
- برای کسب تجربه اجرا با نوازندگان ساز یا گروههای متخصص در موسیقی کلاسیک ایرانی همکاری کنید.
- به دنبال فرصت هایی برای شرکت در رسیتال یا اجراهای عمومی باشید تا پیشرفت خود را به عنوان خواننده به نمایش بگذارید.
- جلسات تمرین خود را ضبط کنید تا تکنیک آوازی خود را ارزیابی کرده و زمینه های بهبود را شناسایی کنید.
- برای تبادل بینش و تجارب با علاقه مندان یا هنرجویان موسیقی ایرانی در ارتباط باشید.
- ارتباطات میان رشته ای بین موسیقی ایرانی، هنرهای تجسمی، ادبیات و فلسفه را برای درک جامع کاوش کنید.
- روال تمرین منظمی را بپذیرید که شامل گرم کردن صدا، تمرینات فنی، و تمرین رپرتوار است.
- درکی از عناصر بداهه در سنت های اجرای آواز فارسی پرورش دهید.
- توسعه تاریخی سبک های مختلف منطقه ای را مطالعه کنیدn موسیقی کلاسیک ایرانی.
- نوآوریها و اقتباسهای معاصر را در قلمرو موسیقی آواز ایرانی کاوش کنید.
- با منابع چندرسانه ای مانند مستندها، مصاحبه ها و ضبط های آرشیوی مرتبط با موسیقی ایرانی درگیر شوید.
- به بافت فرهنگی و تأثیرات اجتماعی که تکامل موسیقی کلاسیک ایرانی در طول زمان را شکل داده است، فکر کنید.
- به دنبال مطالعات آکادمیک رسمی در اتنوموسیکولوژی یا برنامه های موسیقی جهانی با تمرکز بر سنت های موسیقی ایرانی باشید.
- در کارگاه ها یا مسترکلاس هایی که توسط دست اندرکاران یا دانش پژوهان ارجمند در زمینه موسیقی ایرانی برگزار می شود شرکت کنید.
- با آهنگسازان یا تنظیم کنندگان برای ایجاد تفاسیر یا تصنیف های جدید که ریشه در اصطلاحات موسیقی ایرانی دارد همکاری کنید.
- با پلتفرمهای دیجیتال یا جوامع آنلاینی که به تقویت گفتوگو پیرامون میراث موسیقی ایران اختصاص دارند، تعامل داشته باشید.
- در ابتکاراتی با هدف مستندسازی تاریخ شفاهی یا حفظ جنبههای در خطر انقراض میراث موسیقی ایران مشارکت کنید.
- از ابتکارات مبادله بین فرهنگی که آگاهی و قدردانی از سنت های موسیقی ایرانی را در مقیاس جهانی ترویج می کند، حمایت کنید.
- از سازمانها یا مؤسساتی که به ترویج آموزش و تحقیقات مرتبط با حفظ میراث موسیقی ایران اختصاص دارند، حمایت کنید.
- با برنامههای اطلاع رسانی با هدف معرفی سنتهای موسیقی ایرانی در محیطهای آموزشی یا رویدادهای اجتماعی مشارکت کنید.
- برای راهنمایی و حمایت، روابط مربیگری را با متخصصان یا محققان شناخته شده در زمینه موسیقی ایرانی تقویت کنید.
- آموزش مادامالعمر را با حفظ ذهنیت نسبت به دیدگاههای جدید و در عین حال احترام به ارزشهای سنتی در میراث موسیقی ایران، پذیرا باشید.
مراجع معتبر:
- Sadie, S., & Tyrrell, J., eds., The New Grove Dictionary of Music & Musicians (Print)
- در طول ژان (2003). شجریان: استاد خواننده. در بروتون سیمون; الینگهام مارک؛ تریلو ریچارد (ویرایشگران). World Music: The Rough Guide (چاپ)
- فرهت هرمز (1383). مفهوم دستگاه در موسیقی ایرانی (چاپ)
- نتل برونو؛ راسل روث ام. راسی علی جهاد; رینولدز دوایت؛ استون روث ام. پورتر جیمز; برنج تیموتی; روژه گیلبرت; مایرز هلن (1998). “ایران”. دایره المعارف گارلند موسیقی جهان: خاورمیانه (چاپ)
- شیمل آنماری (2004). امپراتوری مغولان بزرگ: تاریخ هنر و فرهنگ (چاپ)