سپاسگزاری
سپاس و ستایش خدای را که پروردگار عالمیان است و آفریدگار آدمیان ، او که خالق لوح و قلم است و پدیدآورنده انسان از عدم.
نهایت سپاس و قدردانی صمیمانه را از ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار و ریاست محترم دانشکده علوم انسانی دارم که زمینه پیشرفت تحصیلی را فراهم نمودند.
و بر خود واجب می دانم از هدایت و راهنمایی استاد محترم جناب آقای دکتر حیدر لطفی که راهنمایی اینجانب را در طول دوران تحصیل و به خصوص انجام این پایان نامه به عهده داشته اند خالصانه قدردانی و تقدیر نمایم. همچنین از زحمات بی شائبه استاد گرانقدر جناب آقای دکتر افشین متقی که با رهنمودهای ارزنده شان در انجام این پژوهش مشاور و همراه اینجانب بودند و نیز جناب آقای دکتر حسن لشکری به عنوان داور گرانمایه تشکر نموده و امیدوارم که همواره در پناه توجهات خداوند موفق و موید باشند.
فهرست عناوین
چکیده 1
فصل اول 2
کلیات پژوهش 2
مقدمه 3
1-1 بیان مساله 5
1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق 6
1-3 متغیرهای پژوهش 6
1-4 اهداف پژوهش 7
1-5 سوالات پژوهش 7
1-5-1 سوال اصلی پژوهش 7
1-5-2 سوالات فرعی 7
1-6 فرضیات پژوهش 8
1-7 پیشینه پژوهش 8
1-7-1 تحقیقات خارجی 8
1-7-2 تحقیقات داخلی در ایران 8
1-8 نوع و روش پژوهش 9
1-8-1 تحقیقات علمی براساس هدف 9
1-8-2 تحقیقات علمی براساس ماهیت و روش 9
1-9 روش گردآوری داده ها 10
فصل دوم 11
مبانی نظری پژوهش 11
2-1 مقدمه 12
2-2 تاریخچه گردشگری 13
2-3 گردشگری در گذر تاریخ 17
2-3-1 عهد باستان 17
2-3-2 قرون وسطی 18
2-3-3 رنسانس 20
2-3-4 انقلاب صنعتی 21
2-4 پیشینه تاریخی گردشگری در ایران 22
2-5 تعاریف و مفاهیم گردشگری 25
2-5-1 مفهومواژهگردشگری 25
2-5-2 تعریف توریست یا گردشگر 26
2-6 طبقه بندی انواع گردشگری 28
2-7 تأسیسات اقامتی 35
2-8 گردشگری در اسلام 37
2-9 انواع گردشگری 37
2-10 گردشگری سلامت 42
2-11 تاریخچه گردشگری سلامت در جهان 43
2-12 مهمترین مقاصد گردشگری سلامت در جهان 44
2-13 نقش اقتصاد گردشگری در جهان و ایران 46
فصل سوم 49
بررسی منطقه مورد مطالعه 49
3-1 معرفی استان فارس 51
3-2 موقعیت جغرافیایی استان فارس 52
3-3 ویژگی های طبیعی استان فارس 53
3-3-1 آب و هوای استان فارس 53
3-3-2 پوشش گیاهی استان فارس 53
3-4 وضعیت اقتصادی استان فارس 54
3-4-1 صنایع و معادن استان فارس 54
3-4-2 کشاورزی و دامداری استان فارس 54
3-5 شهرستان های استان فارس 55
3-5-1 شهرستان شیراز 55
3-5-1-1 مشخصات جغرافیایی شیراز 55
3-5-1-2 وجه تسمیه و پیشینه تاریخی 55
3-5-2 شهرستان اقلید 56
3-5-2-1 مشخصات جغرافیایی 56
3-5-2-2 وجه تسمیه و پیشینه تاریخی 56
3-5-3 شهرستان لامرد 56
3-5-3-1 مشخصات جغرافیایی 57
3-5-3-2 وجه تسمیه و پیشینه تاریخی 57
3-6 ژئوتوریسم (گردشگری زمین شناسی) استان فارس 57
3-7 رودخانه ها، چشمه ها و آبشارهای استان فارس 58
3-8 دریاها، جزیره ها و تالاب های استان فارس 59
3-9 کوه ها، غارها، دشت ها (کویرها)، دره ها و جلگه های استان فارس 60
3-10 جاذبه های تاریخی و معماری استان فارس 61
3-10-1 تخت جمشید 61
3-11 جاذبه های اجتماعی و فرهنگی استان فارس 62
3-12 صنایع دستی استان فارس 63
3-13 زمین شناسی استان فارس 63
3-14 گردشگری سلامت در استان فارس 64
فصل چهارم 67
یافته های تحقیق 67
4-1 بررسی امکانات گردشگری سلامت در ایران 68
4-2 نظرات کارشناسان درباره ظرفیت های شیراز برای توسعه گردشگری سلامت 69
4-3 خدمات گردشگری سلامت در شیراز 73
4-4 چرا شیراز باید قطب پزشکی شود؟ 74
4-5 گردشگری سلامت شیراز از شعار تا عمل 75
4-6 طرح ایجاد شهر سلامت شیراز 75
4-7 بازاریابی گردشگری سلامت در شیراز 76
4-8 معرفی امکانات تخصصی برای توسعه گردشگری سلامت در شیراز 77
4-8-1 بیمارستان نمازی شیراز 77
4-8-1-1 تأسیس بیمارستان نمازی 78
4-8-1-2 مرکز آموزشی درمانی 78
4-8-1-3 بخش های بیمارستان 78
4-8-1-4 آمار 80
4-8-1-5 نکات قابل توجه 81
4-8-1-6 پزشکان متخصص 81
4-8-1-7 مراکز تحقیقاتی 81
4-8-2 احداث بیمارستان سرطان جنوب کشور در شیراز 81
4-8-3 بیمارستان فوق تخصصی مادر و کودک غدیر شیراز 82
4-8-4 بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی اردیبهشت شیراز 85
4-9 آمار ورود گردشگران سلامت به ایران و استان فارس 89
فصل پنجم 92
نتیجه گیری و پیشنهادات 92
5-1 بررسی فرضیات تحقیق 93
5-1-1 فرضیه اول 93
5-1-2 فرضیه دوم 96
5-1-3 فرضیه سوم 98
5-2 معرفی طرح مجتمع سلامت استان فارس (سایت پلان) 99
5-3 نتیجه گیری 106
5-3-1 چالشهای توسعه گردشگری سلامت در شیراز 107
5-4پیشنهادات 108
5-5 دستاوردهای پایان نامه برای برنامه ریزی گردشگری سلامت در شیراز 108
منابع 110
فهرست جداول
جدول دریاچه های مهم استان فارس 59
جدول برخی از مهمترین بیمارستانها و مراکز درمانی شیراز 66
فهرست اشکال
تصویر 4-1 : بیمارستان نمازی شیراز 78
تصویر 4-2 : تجهیزات بیمارستان ها در شیراز 80
تصویر 4-3 : نمایی از بیمارستان غدیر شیراز 83
تصویر 4-4 : اتاق عمل در بیمارستان شیراز 83
تصویر 4-5 : بیمارستان اردیبهشت در شیراز 87
تصویر 5-1 : نمای محل مکان یابی شده برای مجتمع سلامت در شیراز 99
تصویر 5-2 : نمای بیرونی مجتمع گردشگری سلامت شیراز 105
تصویر 5-3 : نمای رایانه ای طراحی شده مجتمع گردشگری سلامت شیراز 105
فهرست نقشه ها
نقشه 3-1 : تقسیمات سیاسی ا
یران 50
نقشه 3-2 : موقعیت استان فارس و شهرستان های آن 51
چکیده
گردشگری سلامت در واقع شاخه‌ای از گردشگری است که بر تامین سلامت گردشگران استوار است.به عبارتی، گردشگری سلامت با این تعریف خاص نوعی استفاده از فرصت برای عرضه خدمات گردشگری است و البته برنامه‌ریزی در این خصوص نیز امکان خوبی را برای توسعه گردشگری فراهم می‌کند. گردشگری سلامت تنها عرضه خدمات درمانی نیست بلکه عرضه خدمات درمانی در کنار رعایت اصول زیربنایی گردشگری است. برای این کار باید در برنامه‌ریزی‌های خود مراکز عرضه این خدمات را به عنوان جاذبه‌های اولیه در نظر بگیریم، اما در کنار آن به خلق جاذبه‌های ثانویه نیز بپردازیم. ایران با عنایت به مزیتهای خود در زمینه گردشگری پزشکی، از جمله هزینه پایین و کیفیت بالای خدمات پزشکی و درمانی ، تصمیم بر استفاده از فرصت‌های موجود نموده است . ایران ، هم اکنون در برخی علوم ، نظیر : سلولهای بنیادی و ترمیم ضایعات نخاعی ، جزو برترین های دنیاست . همچنین در مباحثی نظیر ناباروری و مباحث تهاجمی رادیولوژی ، پیوند کلیه و کبد ، قادر به رقابت با کشورهای پیشرفته جهان است . استان فارس نیز به دلیل وجود زیرساخت های مناسب چه از لحاظ جذب گردشگران داخلی خارجی و چه به لحاظ در اختیار داشتن زیرساخت های مطلوب پزشکی و نیروی انسانی مجرب توانایی بالایی در زمینه گسترش گردشگری سلامت را داراست. از طرفی با گسترش گردشگری سلامت در کشورهای حوزه خلیج فارس این حوزه بیش از پیش رقابتی شده است. بنابراین با انتخاب این موضوع برای پایان نامه قصد بر آن بود که به بررسی راهکارهای گسترش و توسعه گردشگری سلامت در استان فارس پرداخته و زمینه جذب حداکثری گردشگران داخلی و خارجی را در این شاخه فراهم آوریم. بنابر نتایج به دست آمده مشخص شد بین زیرساخت های اقتصادی ، اجتماعی با توسعه گردشگری سلامت در استان فارس رابطه تنگاتنگی وجود دارد . همینطور بین مدیریت و برنامه ریزی کلان با توسعه گردشگری سلامت در استان فارس نیز ارتباط معناداری وجود دارد. در پایان این پژوهش نیز به بررسی طرح شهر سلامت استان فارس که احداث آن به تصویب رسیده و متاسفانه هنوز اجرایی نشده است پرداخته شد.
واژگان کلیدی : گردشگری سلامت ، زیرساخت های اقتصادی اجتماعی ، استان فارس
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
گردشگری سلامت یکی از بزرگترین صنایع گردشگری حاصل از بهم پیوستن دو صنعت پردرآمد سفر و پزشکی در جهان است که کشورمان ایران با توجه به سابقه بسیار طولانی در پزشکی هم اکنون می تواند بهترین مقصد گردشگری پزشکی در دهکده جهانی باشد اما متاسفانه تا کنون این امر محقق نشده است و علی رغم توانایی بالای ایران نتوانسته ایم سهم گسترده ای از درآمد هنگفت این نوع از صادرات نامرئی را به خودمان اختصاص دهیم .گردشگری سلامت موضوعی است که این روزها از اهمیت بسیاری برخوردار است و در کشورهایی که به توسعه گردشگری می‌اندیشند، این شاخه از گردشگری نیز مانند سایر زمینه‌ها در این صنعت جایگاه ارزنده‌ای دارد.گردشگری سلامت در واقع شاخه‌ای از گردشگری است که بر تامین سلامت گردشگران از طریق عرضه خدمات درمانی به آن‌ها استوار است. اما این تعریف ساده در شکلی وسیع‌تر می‌تواند شاخه‌هایی دیگر از گردشگری را نیز در درون خود مستقر سازد؛ اشکالی که محتوای آن سلامت گردشگر را در پی دارد و توسعه آن‌ها می‌تواند بر سلامت جامعه نیز تاثیر بگذارد.چنانچه مفهوم سلامت را در ابعاد جسمی، روحی و اجتماعی یادآور شویم، شاید بتوان به واژه گردشگری سلامت مفهومی وسیع‌تر داد و برخی از شاخه‌های گردشگری طبیعت‌مدار و حتی شاخه‌هایی از گردشگری ورزشی را نیز در این مقوله گنجاند؛ اما محدود شدن ظاهری این شاخه از گردشگری به تامین سلامت گردشگران از طریق مراجعه به مراکز خدمات بهداشتی و درمانی خاص فرصتی را فراهم کرده است تا آن‌ها که به قصد دریافت این خدمات از جایی به جای دیگر سفر میکنند نیز در زمره گردشگران قرار بگیرند.(رحیمی،1390، 7)
بر اساس تعریف های سازمان جهانی جهانگردیUN-WTOیکی از اهدافی که می تواند گردشگر را برانگیزد تا عزم سفر کند، مسافرت برای کسب سلامتی است. چیزی که از آن به گردشگری سلامت تعبیر میکنند.در حقیقت گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است که به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیشتر از 24 ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد. به این ترتیب یک توریست سلامت با مسافرت از محل دائم زندگی خود می تواند از خدمات درمانی مقصد استفاده کند تا سلامت جسمی و روحی اش را به دست بیاورد. نوعی از گردشگری که این روزها خوشبختانه در ایران رواج پیدا کرده و توریست های زیادی را از کشورهای منطقه برای بهره مندی از خدمات پزشکی و درمانی ایران به کشورمان می کشاند.به عبارتی، گردشگری سلامت با این تعریف خاص نوعی استفاده از فرصت برای عرضه خدمات گردشگری است و البته برنامه‌ریزی در این خصوص نیز امکان خوبی را برای توسعه گردشگری فراهم می‌کند.گردشگری سلامت تنها عرضه خدمات درمانی نیست بلکه عرضه خدمات درمانی در کنار رعایت اصول زیربنایی گردشگری است. برای این کار باید در برنامه‌ریزی‌های خود مراکز عرضه این خدمات را به عنوان جاذبه‌های اولیه در نظر بگیریم، اما در کنار آن به خلق جاذبه‌های ثانویه نیز بپردازیم.
اصولا جاذبه اولیه جاذبه‌ای است که گردشگر به قصد بازدید از آن
سفر می‌کند، اما همان طور که در تعریف جاذبه نیز مستقر است جاذبه زمانی جاذبه است که در کنار خود امکانات رفاهی مناسب را نیز داشته باشد. از طرفی، در گردشگری سلامت از آن‌جا که گردشگر برای درمان سفر کرده است، جاذبه‌های ثانویه باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند تمام فشارهای مرتبط با این موضوع را برطرف کند و به گردشگران این امکان را بدهد تا بتوانند در کنار فعالیت‌های درمانی خود، آرامش دوران سلامت را نیز تجربه و حس کنند.برای این منظور شاید اصولی‌تر آن باشد که گردشگری سلامت و ورود گردشگر به منطقه‌ای خاص در اختیار بخش‌هایی قرار بگیرد که به طور خاص متولی این کار در کشور باشند.(ولی زاده،1386، 13)
وجود دفاتری خدماتی برای این منظور ضمن تسهیل در رفت و آمد گردشگران، امکان برنامه‌ریزی‌های لازم را در تعامل با سازمان‌های مرتبط با امور درمانی فراهم می‌سازد. مراکز پزشکی که به این منظور مورد استفاده خدمات سلامت قرار می‌گیرند نیز باید دفاتری مستقر باشند تا در کنار فعالیت‌های خود امکانات گردشگری را