رگرسیون دومرحلهای برآورد شد. نتایج برآورد حاکی از وجود یک رابطه دو سویه بین رشد و سودآوری شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران است.
2-4- خلاصه فصل
این فصل به مبانی نظری و پیشینه تجربی پژوهش اختصاص داشت. در این فصل، ابتدا به تبیین مفهوم تجدید ارائه صورت‌های مالی، تقسیم‌بندی تجدید ارائه، پیامدهای تجدید ارائه و رابطه تجدید ارائه و رشد شرکت پرداخته شد. در انتها، خلاصه برخی از پژوهشهای داخلی و خارجی انجام‌شده در ارتباط با موضوع پژوهش، ارائه شد.
موضوع فصل بعد، تشریح روش اجرای پژوهش است. بدین ترتیب که، ابتدا به بیان روش پژوهش و گردآوری دادهها، فرضیهها، متغیرها و قلمرو پژوهش پرداخته میشود. سپس، جامعه و نمونه آماری، روش تجزیه و تحلیل دادهها و نحوه آزمون فرضیههای پژوهش تشریح میشود.
فصل سوم
روش اجرای پژوهش
3-1- مقدمه
پایه هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش‌شناختی مبتنی است که در آن علم به کار میرود. از اصطلاح روش پژوهش معانی خاص و متمایزی در متون علمی استنباط میشود. این استنباطها گاه دارای همپوشانی و وابستگیهایی هستند و در مواردی هم روش پژوهش و نوع پژوهش مترادف در نظر گرفته‌شدهاند (عبدالخلیق و آجینکیا، 1379: 35).
فصل قبل به بیان مبانی نظری و پیشینه پژوهش اختصاص داشت و در این فصل، روش پژوهش شامل فرضیههای پژوهش، متغیرهای پژوهش، قلمرو پژوهش، جامعه آماری پژوهش، روش گردآوری دادهها، تجزیه و تحلیل دادهها، روش استفاده از دادهها و آزمون فرضیهها نیز تشریح خواهد شد.
3-2- روش انجام پژوهش
پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین تجدید ارائه صورت‌های مالی و رشد شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران میپردازد. بنابراین، این پژوهش از نوع پژوهشهای کمی است که از روش علمی ساخت و اثبات تجربی استفاده میکند و بر اساس فرضیهها و طرحهای پژوهش از قبل تعیین‌شده انجام میشود. از این دسته پژوهشها زمانی استفاده میشود که معیار اندازهگیری دادهها کمی است و برای استخراج نتیجهها از فنهای آماری استفاده میشود (نمازی، 1382: 64).
3-3- فرضیههای پژوهش
در این قسمت بهمنظور دستیابی به اهداف پژوهش و بر اساس مبانی نظری و پیشینه تجربی مطرح‌شده در فصل قبل، فرضیههای پژوهش به شرح زیر طراحی و تدوین‌شده است:
فرضیه اول: بین تجدید ارائه صورت‌های مالی و رشد دارایی‌های شرکت رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه دوم: بین تجدید ارائه صورت‌های مالی و رشد سود خالص شرکت رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه سوم: بین تجدید ارائه صورت‌های مالی و رشد فروش شرکت رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه چهارم: بین تجدید ارائه صورت‌های مالی و رشد قابل‌تحمل شرکت رابطه معناداری وجود دارد.
3-4- متغیرهای پژوهش
اولین گام برای آزمون فرضیههای پژوهش، ارائه تعریف دقیق و مناسبی از متغیرهایی است که امکان اندازهگیری خصوصیات مورد توجه در این پژوهش را میسر می‌سازند. در این پژوهش تجدید ارائه صورت‌های مالی بهعنوان متغیر مستقل، انواع شاخص‌های رشد (رشد سود خالص، رشد فروش، رشد داراییها و رشد قابل‌تحمل) بهعنوان متغیرهای وابسته و اندازه، اهرم مالی، سود تقسیمی و سودآوری شرکت بهعنوان متغیرهای کنترلی هستند.
3-4-1- متغیر مستقل
تجدید ارائه صورت‌های مالی (Rest)
همانند پژوهشهای البرینگ و همکاران (2013)، ماند و مینگسو56 (2013) و وانگ و هو57 (2011) تجدید ارائه صورت‌های مالی بهعنوان یک متغیر دو وجهی در نظر گرفته‌شده است، که برای شرکت‌هایی که تجدید ارائه انجام داده‌اند عدد «یک» و برای شرکت‌هایی که تجدید ارائه انجام نداده‌اند عدد «صفر» لحاظ شده است.
3-4-2- متغیرهای وابسته
در این پژوهش برای اندازهگیری رشد شرکت از چهار شاخص رشد (رشد داراییها، رشد سود خالص، رشد فروش و رشد قابل‌تحمل) استفاده شده است.
رشد داراییها (AG)
همانند پژوهش گری و جانسون58 (2011) و دارابی و کریمی (1389) رشد دارایی از تقسیم دارایی‌های سال جاری بر دارایی‌های سال قبل منهای یک اندازهگیری شده است.
رشد سود خالص NIG ) )
همانند پژوهشهای بولدینگ59 و همکاران (1994)، مورگان60 و همکاران (2009)، نمازی و زراعت‌گری (1388) و جهانشاد و همکاران (1390) رشد سود خالص از تقسیم سود جاری بر سود سال قبل منهای یک محاسبه‌شده است.
رشد فروش (SG)
همانند پژوهشهای البرینگ و همکاران (2013)، لی61 (2013)، نمازی و زراعت‌گری (1388) و حقیقت و موسوی (1386) رشد فروش از تقسیم فروش جاری بر فروش سال پیشین منهای یک اندازهگیری شده است.
رشد قابل‌تحمل62 (SuG)
رشد قابل‌تحمل بیانگر حداکثر نرخ رشدی است که از طریق جریان‌های نقدی، بدهی‌های کوتاه‌مدت و بدهی‌های بلندمدت می‌توان کسب کرد (البرینگ و همکاران، 2013). همانند پژوهش البرینگ و همکاران (2013)، رشد قابل‌تحمل از طریق فرمول 1 اندازهگیری شده است.
تحمل قابل رشد=(سهام صاحبان حقوق بازده)/(“1” -سهام صاحبان حقوق بازده) “(1)”
بازده حقوق صاحبان سهام از تقسیم سود خالص بر حقوق صاحبان سهم به‌دست میآید.
3-4-3- متغیرهای کنترلی
اندازه شرکت (Size): اندازه شرکت به‌طورکلی بهعنوان یکی از منابع ناهمگنی در رشد شرکت شناسایی شده است (رحمان، 2011
). به دلیل وجود وقفههای معاملاتی طولانی‌مدت یا اندک بودن حجم مبادلات انجام‌شده روی سهام بسیاری از شرکتهای مورد بررسی و همچنین ناکارایی بورس اوراق بهادار تهران، به نظر میرسد که کاربرد معیار ارزش بازار از قابلیت اتکای کافی برخوردار نیست. استفاده از معیار فروش نیز نسبت به معیار مجموع داراییها مزیت دارد. زیرا رقم فروش نسبت به مجموع داراییها مربوطتر است و تورم موجود در جامعه را بیشتر در بر می‌گیرد. بنابراین، لگاریتم طبیعی فروش بهعنوان معیار اندازه شرکت انتخاب شده است. همچنین بررسی ادبیات موجود (ایونز63، 1987؛ هال64، 1987؛ گراسکی و گاگلر65، 2004) نشان میدهد که، اندازهی شرکت رابطهای معکوس با رشد شرکت دارد.
اهرم مالی (Lev): یکی از مهم‌ترین مقیاسهای اهرمی، نسبت بدهی است که از تقسیم بدهیها به داراییها به دست میآید (فاستر، 1986). نظریههای ساختار سرمایه حاکی از رابطه معکوس اهرم مالی و رشد شرکت بوده، به این دلیل که اهرم مالی باعث محدود شدن مدیران و مانع سرمایهگذاری آن‌ها در پروژههای ضعیف میشود (جنسن66، 1986؛ بیلت67 و همکاران، 2007).
سود تقسیمی (Div): جنسن (1986) در مورد تأثیر سود تقسیمی بر هزینههای نمایندگی بیان میکند، که مدیران از طریق محرک‌هایی مثل پاداش، دارای این انگیزه هستند که حتی در صورت فقدان فرصت رشد و سرمایهگذاری سودآور، وجوه نقد آزاد را صرف سرمایهگذاری کم بازده یا حتی زیانده کنند. در این حالت سیاست تقسیم سود ابزاری برای کنترل و ممانعت از سوء استفادههای احتمالی مدیریت از وجوه نقد آزاد است. در این پژوهش همانند پژوهش البرینگ و همکاران (2013) از نسبت سود تقسیمی به کل داراییها بهعنوان متغیر کنترلی استفاده شده است.
سودآوری (Prof): آلکیان68 (1950) بیان میکند، تحقق سود معیاری است که بر اساس آن شرکتهای موفق انتخاب شده و شرکت‌هایی که سودآوری بیشتری داشته، رشد بیشتری نیز خواهند کرد. همچنین کود69 (2007) بابیان اصل تکاملی، «رشد آنکه شایسته‌تر است» نشان میدهد که شرکتهای سودآور رشد خواهند کرد. مایرز و مجلوف70 (1984) در نظریه‌ی سلسله مراتبی خود اذعان داشته که، شرکت‌ها به دنبال سرمایه‌گذاری‌های خود و به دلیل اطلاعات نامتقارن بین شرکت و سرمایه‌گذاران خارجی، تأمین مالی داخلی را بر تأمین مالی خارجی ترجیح می‌دهند و از طرفی افزایش در سود انباشته، باعث افزایش در سرمایهگذاری و در نتیجه منجر به توسعه و رشد بیشتر میشود. به‌عبارت‌دیگر، سود منبع مهم مالی برای توسعه سازمان محسوب میشود. در این پژوهش همانند البرینگ و همکاران (2013) از نسبت حاشیه سود خالص (نسبت سود خالص به فروش) بهعنوان متغیر کنترلی استفاده‌شده است.
3-5- الگوی پژوهش
ازآنجایی‌که این پژوهش در پی یافتن رابطه معناداری بین دو گروه اطلاعات (تجدید ارائه صورت‌های مالی و رشد شرکت) در یک جامعه میباشد، بنابراین پژوهش در زمره پژوهشهای همبستگی قرار دارد و بهمنظور آزمون فرضیهها از تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره استفاده‌شده است. الگوهای مورد استفاده برای آزمون فرضیههای پژوهش به شرح زیر میباشد.
با توجه به اینکه صورت‌های مالی هر سال پس از پایان سال ( چند ماه پس از پایان سال مالی) منتشر می‌شوند و در زمان انتشار صورت‌های مالی بازار سرمایه در مورد تجدید ارائه بازخورد نشان میدهد؛ بنابراین رابطه تجدید ارائه سالt و رشد سال 1t + اندازهگیری خواهد شد.
برای آزمون فرضیه اول از الگوی 2 استفاده‌شده است.
AG i, (t+1) = α + β1 * Rest i, t + β2 * Size i, (t+1) + β3 * Lev i, (t+1) + β4 * Div i, (t+1) + β5 * Prof i, (t+1) + εi, (t+1) (2)
برای آزمون فرضیه دوم از الگوی 3 استفاده‌شده است.
NIG i, (t+1) = α + β1 * Rest i, t + β2 * Size i, (t+1) + β3 * Lev i, (t+1) + β4 * Div i, (t+1) + β5 * Prof i, (t+1) + εi, (t+1) (3)
برای آزمون فرضیه سوم از الگوی 4 استفاده‌شده است.
SG i, (t+1) = α + β1 * Rest i, t + β2 * Size i, (t+1) + β3 * Lev i, (t+1) + β4 * Div i, (t+1) + β5 * Prof i, (t+1) + εi, (t+1) (4)
برای آزمون فرضیه چهارم از الگوی 5 استفاده‌شده است.
SuG i, (t+1) = α + β1 * Rest i, t + β2 * Size i, (t+1) + β3 * Lev i, (t+1) + β4 * Div i, (t+1) + β5 * Prof i, (t+1) + εi, (t+1) (5)
3-6- قلمرو پژوهش
در بحث قلمرو پژوهش سه نوع قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی مطرح است. موضوع این پژوهش تحت عنوان «بررسی رابطه بین تجدید ارائه صورت‌های مالی و رشد شرکت» بهعنوان قلمرو موضوعی پژوهش مطرح میشود. قلمرو بعدی، قلمرو مکانی پژوهش است. جهت جمعآوری دادههای این پژوهش شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران بهعنوان قلمرو مکانی پژوهش درنظر گرفته‌شده است. قلمرو زمانی این پژوهش نیز محدود به بازه زمانی 1392-1384 است.
3-7- جامعه آماری و نمونه پژوهش
جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی بازه زمانی 1384 الی 1392 است. در پژوهش حاضر از نمونهگیری آماری استفاده‌نشده است اما شرکتهای مورد بررسی بر اساس محدودیتهای زیر انتخاب‌شده‌اند:
1. سال مالی آن‌ها منتهی به پایان اسفند
ماه و در بازده زمانی مورد بررسی تغییر سال مالی نداشته باشند. تا شاخص‌های محاسبه‌شده در پایان سال مالی دارای تطابق زمانی لازم باشند.
2. به دلیل تفاوت نوع فعالیت شرکتهای سرمایهگذاری، واسطهگری مالی، هلدینگ، بانک و لیزینگ این شرکت‌ها از نمونه خارج‌شده‌اند.
3. اطلاعات مالی موردنیاز بهمنظور استخراج دادهها در دسترس باشد.
با توجه به شرایط و اعمال محدودیتهای یاد شده، تعداد 70 شرکت در دوره زمانی 1384 الی 1392 بهعنوان نمونه انتخاب شده است.
3-8- روش گردآوری دادهها
در این پژوهش برای جمعآوری دادهها و اطلاعات، از روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده‌شده است. برای نگارش و جمعآوری اطلاعات موردنیاز بخش مبانی نظری و پیشینه تجربی، به گونه عمده از مجلات تخصصی داخلی و خارجی، و برای گردآوری سایر دادهها و اطلاعات موردنیاز عمدتاً از بانکهای اطلاعاتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران و نرمافزار تدبیر پرداز استفاده‌شده است.
3-9- روش تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیهها
در انجام پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیهها از روشهای آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده‌شده است. پس از جمعآوری اطلاعات، نخستین گام محاسبه آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد استفاده میباشد. این آماره‌ها شامل میانگین، میانه و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش است. برای آزمون فرضیههای پژوهش ابتدا به بررسی پایایی یا ایستایی متغیرهای پژوهش پرداخته خواهد شد. بدین منظور از آزمون ریشه واحد از نوع آزمون لوین استفاده میشود. چنانچه سطح معناداری آماره آزمون برای هریک از متغیرها، کمتر از 05/0 باشد، این متغیرها در طی دوره پژوهش پایا هستند. سپس برای آزمون فرضیهها در مرحله اول آزمون چاو، بهمنظور انتخاب از بین روش دادههای مشترک و روش اثرات ثابت انجام میشود. در مرحله بعد، آزمون هاسمن بهمنظور انتخاب از بین روش وجود اثرات ثابت در دادهها یا وجود اثرات تصادفی انجام میشود. اگر نتایج این دو مرحله با هم متفاوت باشد، برای انتخاب روش مناسب از آزمون بروشپاگان استفاده می‌کنیم. در نهایت فرضیههای پژوهش با استفاده از روش تحلیل رگرسیون خطی چندگانه مورد آزمون قرار میگیرند.
برای آزمون همبستگی پیاپی در جملات خطا از آزمون دوربین واتسون استفاده میشود. آزمون دوربین واتسون بر مدل خطای خود همبسته مرتبه اول مبتنی است. مقدار آماره این آزمون در دامنه 0 و 4 قرار دارد. اگر دوربین واتسون 2 باشد نشان میدهد که خطاها از یکدیگر مستقل‌اند (عدم خود همبستگی). چنانچه این آماره در بازه 5/1 تا 5/2 قرار گیرد فرض صفر آزمون (عدم خود همبستگی خطاها) پذیرفته میشود و در غیر این صورت فرض صفر رد میشود.
3-10- ابزار تجزیه و تحلیل دادهها
در این پژوهش، برای تجزیه و تحلیل اولیه دادهها و محاسبه متغیرهای پژوهش از نرمافزار 2013 Excel و بهمنظور انجام