روش تدریس مبتنی بر نظریه فراشناخت

روش تدریس[1] مبتنی بر نظریه فراشناخت

هدف اساسی

لازم است پیش از بیان هدف تدریس روش حاضر، تعریفی از واژه فراشناخت ارائه شود. در تعریف فراشناخت چنین آمده است: «فراشناخت عبارت است از آگاهی بر نظام شناختی و کنترل هدایت آن». در ادبیات روانشناسی، شناخت را معمولاً مترادف با تفکر می‌آورند. بنابراین فراشناخت را می‌توان آگاهی بر جریان تفکر و کنترل و هدایت آنان هم تعریف کرد. جریان شناخت انسان را در نظریه رواشناسی شناختی عبارت می‌دانند از: دریافت، پردازش، نگهداری و انتقال اطلاعات. به این اعتبار، فراشناخت فعالیتی است که کنشهای مربوط به چهار عنصر یاد شده را دربرمی‌گیرد و بر آنها نظارت تام دارد.

چنین نظری القاء کننده این فکر است که معلمان در مدارس باید نخست فراگیرندگان را به روش دریافت، پردازش و نگهداری و انتقال اطلاعات درست اطلاعات فراخوانده و افزون بر آن دانش‌آموزان را ترغیب کنند تا جریان فعالیتهای ذهنی که انجام می‌دهد مورد بازنگری و اصلاح قرار دهند.

روی هم، هدف اساسی نظریه فراشناخت کمک به دانش‌آموز برای اندیشیدن و پرورش مهارت فکر کردن در یادگیرندگان است. مطابق جریانهای جهانی مربوط به آموزش، پرداختن به اندیشیدن مردمان فرهیخته و اهل اندیشه شاخص توسعه یافتگی به شمار می‌آید. افزون بر هدف یاد شده، یکی از اهداف آموزش فراشناخت پرورش، مهارتهای انتقال یادگرفته‌ها به موفقیتهای متعدد است. فرض بر این است که اگر فرد بتواند بر فرآیند عملیات شناختی خودآگاهی داشته باشد و از آنچه در حافظه‌اش موجود است مطلع گردد می‌تواند مطلوب‌ترین شکل انتقال اطلاعات را نشان دهد.

مفاهیم اساسی روش تدریس فراشناختی

عمده‌ترین مفاهیمی که در قالب روش تدریس فراشناختی در نظر است، مفاهیم: شناخت، فراشناخت، راهبردهای فراشناختی، انتقال یادگیری، کنترل شناخت، خودنظم‌جویی فراحافظه، طرحواره‌ها و … از مفاهیم پایه‌ای هستند. مفهوم شناخت دایر بر عمل دانستن و اندیشیدن است. فراشناخت، فعالیتی ورای شناخت و عملی فراتر از عمل شناختی است. انتقال یادگیری به معنی انتقال آموخته‌های فکری و عملی یادگیرنده است. کنترل شناخت با «خودرهبری» به یک معنی به کار می‌روند و اساس کار خود نظم‌جویی روی آوردن به کنترل و هدایت فردی جریانهای فردی ست. مفهوم فراحافظه مربوط است به حوزه اطلاعاتی است که در آن آگاهی فرد بر توانمندی حافظه خود بیشتراست.

طرحواره‌ها در نظریه فراشناخت، تصویرهای ذهنی هستند که به فراگیرنده در ایجاد تصاویر ذهنی از موقعیتهایی که با آن مواجه می‌گردد، کمک می‌کند. طرحواره‌های ذهنی سبب می‌شوند، ساخت شناختی انسان مستحکم گردد. استحکام ساخت شناختی مربوط به وجود محتوای ذهنی، نظیر واقعیتها، مفاهیم، اصول، قوانین و … است. افزون بر آنچه گفته شد، راهبردهای فراشناختی دارای اهمیت فوق‌العاده‌اند؛ زیرا در آموزش دروس متعدد از آنان بهره فراوان گرفته می‌شود. راهبردهای فراشناختی بر وفق آنچه پیشتر گفته شد، نیازهای یادگیری را برطرف می‌سازد. به هر روی، راهبردها آن دسته از فعالیتهای ذهنی و عملی هستند که راه رسیدن به هدفها را هموار و ابزارهای موردنیاز برای دستیابی به آن را تدارک می‌کنند.

[1] teaching method